Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleeğlenceli bir düzen değildir. Ahbaplık, topluluk süresince insanların filhakika kesinlikle davrandıklarını değil, kesinlikle davranmaları gerektiğini gösterir. Ahbaplık, kendisine uyulmak ve uygulanmak muhtevain vardır. Türe değeri zımnında, insanlar arası ilişkileri bir düzene dokunmak, sosyal dirimın gerçekleşmesini yağdırmak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin önsına kabul edilmesi ve uyulması gereken, kategorik güzel kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle topluluk süresince insanların gidişat ve davranışlarının haklar kurallarına uymaması, her vakit mümkündür. “İşte haklar, beniâdem davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir tip, bir bütündür.” İnsan-beniâdem, beniâdem-huy ilişkilerinin insanlığın partner çıkarı ve huzuru muhtevain evrensel ilkelerle güvence şeşna allıkınmasıdır. Ahbaplık, beşeriyet seviyesi muhtevain göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birşunca düşünce ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, topluluk sözleşmesi, huy ve insanlar olarak tamlayan konseptlerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun partner iyiliğini yağdırmak maksadıyla konulmuş olan ve bütün gücüyle desteklenen kaide, gerçek ve seçimın bütünüdür. Daha münteşir bir tanılamamıyla haklar, adalete yönelmiş sosyal evetşama düzenidir. Ahbaplık Sözcük Fehvaı Ahbaplık kelimesi Arapça “gerçek” kökünden hasılat ve gerçek kelimesinin çoğyüce olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “gerçek” kelimesinin çoğyüce “ilenme’kak”tır. Türk Tat alma organı Kurumu’na bakarak haklar kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım güçlükleü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” mealı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk mealında da kullanılır. Teknik Fehvaı Ahbaplık dönemden döneme değiştiği muhtevain hala doyurucu bir tanılamam kuruluşlamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok kabul edilen tanılamamı ise: “Sınırlı bir zamanda sınırlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması ülke zoruna (müeyyide) destelanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak haklar, kendi süresince kök olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun zevat arası ilişkileri husus düz kısmına Özel Ahbaplık, zevat ile ülke veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Halk Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Ahbaplık, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna bedel Kanunuesasi Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku bütün hukukunun serlıca madun dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku vesair toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik ülke aracılığıyla güvenceye allıkınmış ve cebri yapmış oldurımlara mevla olmasıdır. Ahbaplık kuralları beniâdem davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun kadir yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla dublör nitelikteki tekmil durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yaptırım (Müeyyide) Ahbaplık düzında yapmış oldurım bütün gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek muhtevain kullanılır. Ahbaplık düzenini sağlamlamayı ve korumayı amaçlayan yapmış oldurımlar gene haklar düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları hapsetmek muhtevain kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, cezaevi ve kazanç cezaları; esas hukukunda siyasetten men, kazanç metres; mevhibe hukukunda mevhibe ve kaçıntıçılık cezaları üzere değişkin haklar dallarında değişkin yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; dimaği bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik değil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek veya siyasal konseptleri haklar biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan haklar, genel olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş sosyal bir evetşama düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun sosyal dirimı düzenleyip insanların amerikan barış ve emniyet süresince bir arada evetşamalarını sağlamlamaktır. 2. Kılgısal Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Içinlanması) Hukukun tatbik amacını, sosyal gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile topluluk süresince yaşayan insanların, birbirleri ile inşa etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanoğlunun kuruluşsından kaynaklanan gereksinimlerinı önlamaya çallıkışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile veladet, evlenme, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir haklar düzeni dirimın kök gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun natürel kuruluşsına ve bundan gelecek gelen ihtiyaçlarına akla yatkın başlamak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, iktisadi gerçeklere de sadıkdır; iktisadi gereksemelara uymalı ve onları önlamalıdır. 3. Türe Ahbaplık bu fonksiyonu ile sınırlı bir kodifikasyon şeşna aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir eşitlik düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak temel kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kesik tanılamamıyla adalet, “bir eşitlik düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) başlamak üzere dü değişkin anlamda kullanılır. Türe esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet mealında şahsi bir özelliği deyimler. şahıs her vakit haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni ödemek uğrunda sabah akşam ve değmeselemez bir çaba gösterir. İşte bu gidişat ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile alakalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet peritonı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği bağ biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte haklar düzında hukuki kadir olarak sav konusu olan adalet de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü haklar, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve alacaklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Toplum muhtevaindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini muhtevaeren kurallar tekmilü olarak haklar, bu değerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve tutunmak yerinde bulunduğuna bakarak, adaletin böylece, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında adalet acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan haklar ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü adalet peritonı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün haklar sistemine ve sistemlerine hükümran bulunan, nesnel ve salt bir kadir niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir topluluk düzenini muhtevaerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; lazım bulunan düzeni müdafaa etmek, gerekse onu değmeseletirmeyi meşrulaştırmak muhtevain her vakit adalete servurulur. Nesnel ve yasa üstü adalet hukukta önmıza müesses haklar düzenlerinin birincil örneği, olması gereken haklar mealında haklar idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, bulunan haklar düzenlerinin kendisine akla yatkın olup olmadığı açısından bir kadir ve değerlendirme ölçüsü olur. Gene bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun gerçekleştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve zararlı önlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon balans süresince olduklarında, adil bir haklar düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Olağan olarak bütün haklar normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak haklar, hem adaleti gerçekleştirecek, hem sosyal evetşama uyacak, hem de bu sosyal dirimın amerikan barış süresince sürebilmesi muhtevain bir düzen görünümünü sağlamlamaya çallıkışacaktır.